پاسخ اجمالی:
«چشم زدن» از نظر عقلى، امر محالى نیست و پزشکان معتقدند در بعضى از چشم‌ها نیروى مغناطیسى خاصى نهفته شده که کارائى زیادى دارد و با تمرین مى‌توان آن را پرورش داد. روایات اسلامى نیز به طور اجمال وجود چنین چیزی را تأیید مى‌کند؛ مثلا اسماء بنت عمیس خدمت پیامبر اکرم(ص) عرض کرد: «گاه به فرزندانِ جعفر، چشم مى‌زنند، آیا تعویذی براى آنها بگیرم؟» پیامبر(ص) فرمود: «آرى، مانعى ندارد، اگر چیزى مى‌توانست بر قضا و قدر پیشى گیرد چشم زدن بود!». در نهج البلاغه نیز آمده است: «چشم‌ زخم حق است و توسل به دعا براى دفع آن نیز حق است».

پاسخ تفصیلی:
در سوره «قلم» آیه 51 مى‌خوانیم: «وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ ...»؛ (نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را مى‌شنوند تو را با چشم خود هلاک کنند ...). با توجه به آیه شریفه این سؤال مطرح مى‌شود که آیا مسئله «چشم زدن» واقعیت دارد؟

بسیارى از مردم معتقدند در بعضى از چشم‌ها اثر مخصوصى است که وقتى از روى اعجاب به چیزى بنگرند ممکن است آن را از بین ببرد یا در هم بشکند و اگر انسان است [او را] بیمار یا دیوانه کند. این مسئله از نظر عقلى، امر محالى نیست، چه اینکه بسیارى از دانشمندان امروز معتقدند در بعضى از چشم‌ها نیروى مغناطیسى خاصى نهفته شده که کارائى زیادى دارد، حتى با تمرین و ممارست مى‌توان آن را پرورش داد، خواب مغناطیسى از طریق همین نیروى مغناطیسى چشم‌ها است.

در دنیائى که «اشعه لیزر» که شعاعى است نامرئى مى‌تواند کارى کند که از هیچ سلاح مخربى ساخته نیست پذیرش وجود نیروئى در بعضى از چشم‌ها که از طریق امواج مخصوص در طرف مقابل اثر بگذارد چیز عجیبى نخواهد بود. بسیارى نقل مى‌کنند که با چشم خود افرادى را دیده‌اند که داراى این نیروى مرموز چشم بوده‌اند و افراد یا حیوانات یا اشیائى را از طریق چشم زدن از کار انداخته‌اند. لذا نه تنها نباید اصرارى در انکار این امور داشت؛ بلکه باید امکان وجود آن را از نظر عقل و علم پذیرفت.

در روایات اسلامى نیز تعبیرات مختلفى دیده مى‌شود که وجود چنین امرى را اجمالاً تأیید مى‌کند. در حدیثى مى‌خوانیم که: «اسماء بنت عمیس خدمت پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله و سلم) عرض کرد: گاه به فرزندانِ جعفر، چشم مى‌زنند، آیا «رقیه»اى براى آنها بگیرم (منظور از «رقیه» دعاهائى است که مى‌نویسند و افراد براى جلوگیرى از چشم زخم با خود نگه می‌دارند و آن را تعویذ نیز مى‌گویند). پیامبر اسلام(صلى الله علیه و آله و سلم) فرمودند: 
«نَعَمْ، فَلَوْ کانَ شَىْءٌ یَسْبِقُ الْقَدْرَ لَسَبَقَهُ الْعَیْنُ»(1)؛ (آرى، مانعى ندارد، اگر چیزى مى‌توانست بر قضا و قدر پیشى گیرد چشم زدن بود!)».

در حدیث دیگرى آمده است که: «امیر مؤمنان(علیه السلام) فرمود: پیامبر خدا(صلى الله علیه و آله و سلم) براى امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) «رقیه» گرفت و این دعا را خواند: 
«اُعِیذُکُمَا بِکَلَمَاتِ التَّامَّةِ وَ اَسْمَاءِ اللهِ الْحُسْنَى کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ مِنْ شَرِّ کُلِّ عَیْنٍ لَامَّةٍ وَ مِنْ شَرِّ حَاسِدٍ اِذَا حَسَدٍ»؛ (شما را به تمام کلمات و اسماء حُسناى خداوند از شر مرگ و حیوانات موذى و هر چشم بد و حسود آنگاه که حسد ورزد مى‌سپارم)، سپس پیامبر اکرم(صلى الله علیه و آله و سلم) نگاهى به ما کرد و فرمود: این چنین حضرت ابراهیم براى اسماعیل و اسحاق تعویذ نمود».(2) 

در نهج البلاغه نیز آمده است: 
«اَلْعَیْنُ حَقٌّ وَ الرَّقِىُّ حَقٌّ»(3)؛ (چشم زخم، حق است و توسل به دعا براى دفع آن نیز حق است).(4)

پی نوشت:
(1). مجمع البیان فى تفسیر القرآن، طبرسى، فضل بن حسن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372 شمسی، چاپ سوم، ج 10، ص 512.
(2). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیه، تهران، ‏1407 قمری، چاپ چهارم، ج ‏2، ص 569، باب (الحرز و العوذة).
(3). نهج البلاغة، شریف الرضى، محمد بن حسین‏، محقق / مصحح: صبحی صالح، هجرت‏، قم‏، ‏1414 قمری، چاپ اول، ص 546، (حکمت 400)؛ این حدیث در صحیح البخاری، أبو عبدالله بخاری جعفی، محمد بن إسماعیل، تحقیق: مصطفى دیب البغا، دار ابن کثیر، الیمامة، بیروت، 1407 قمری/ 1987 میلادی، چاپ سوم، ج 5، ص 2167 نیز به این صورت نقل شده است: «العین حق». در «المعجم المفهرس لالفاظ الحدیث النبوى» همین معنى از منابع مختلفى نقل شده است. (المعجم المفهرس لالفاظ الحدیث النبوى، أرند جان فِنْسِنْک، محقق: محمد فؤاد عبد الباقی، مکتبة بریل، 1936 میلادی، ج 4، ص 451).
(4). تفسیر نمونه، مکارم شیرازى، ناصر، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1374 شمسی، چاپ اول، ج 24، ص 426.

منبع: یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: حسینى، سید حسین، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ‏1386 شمسی، ‏چاپ چهارم‏، ص 594.

پرسش های مرتبط:
فضیلت تلاوت سوره «جنّ» چیست؟
آیا مسئله چشم زخم حقیقت دارد؟ حکمت آن چیست؟
آیا چشم زخم کارساز است؟ چگونه می توان آثار آن را دفع نمود؟
آیا دعا نویسی برای رفع چشم زخم و وسوسه از نظر اسلام مشروعیت دارد؟
چرا حضرت یعقوب علیه السلام در هنگام حرکت فرزندانش به مصر به آنها گفت که از درهاى مختلف وارد مصر شوند؟